ΕΘΝΟΣ - Λαογραφία

Δημοσιευθέντα κείμενα
του Γιώργου Λεκάκη
στην εφημερίδα
«Έθνος της Κυριακής»
στην ολοσέλιδη στήλη του «Λαογραφία»


30.12.2001:
Ιανουάριος: Με το όνομα του Ρωμαίου θεού, φύλακα του Σύμπαντος.
Το ρόδι και τα βαπόρια… του άη Βασίλη. Έλκηθρο από ποίημα και στολή από αρχιεπίσκοπο.
Η Ουράνια Αφροδίτη και τα Ιερά Δένδρα της.
Στην Κύπρο: Η μαντεία του φύλλου ελιάς για την αγάπη.
Οι Αλκυονίδες ημέρες.
Τα Φώτα: Το πάντρεμα της φωτιάς και το πέρασμα από σαράντα κύματα.

6.1.2002:
Η λατρεία τ’ άη Γιαννιού: Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει… Σπήλαια και πηγές. Πώς πήρε το όνομα Πρόδρομος. Πώς βγήκε η φράση «Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε είπαμε».
Η Γυναικοκρατία.

13.1.2002:
Η λατρεία τ’ αγίου Αντωνίου: Ο «τρελαντώνης» και ο θαυματοποιός. Οι εκκλησιές της Κρήτης.
Η λατρεία τ’ αγίου Αθανασίου: Στην Μεσσηνία τον τιμούν με αργία. Εύοσμος: Η τιμωρία του παπα-Πέτρου.
Ο Γαμηλιών. Ο Πανόπτης Ζευς σε γραμματόσημο της Γρανάδας.

20.1.2002:
Τα Ανθεστήρια… πρόδρομος της Αποκριάς. Στις Άγρες των αρχαίων Αθηνών τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια.
Η λατρεία τ’ αγίου Γρηγορίου: Άφησε περιουσία στους φτωχούς.
Η σπηλιά του αγίου Χρυσοστόμου στην Καππαδοκία.

27.1.2002:
Φεβρουάριος: Παγώνει τις φλέβες της γης…
Ο εορτασμός τ’ αγίου Συμεών στο Μεσολόγγι: Το γλεντοκόπι κρατά τέσσερα μερόνυχτα. Το «Πανηγύρι του ψαρά».
Η γιορτή της Υπαπαντής: Στην Ροδόπη έχουν… γυναικοκρατία.
Οι Τρεις Ιεράρχες φέρνουν τις καταιγίδες.

3.2.2002:
Των αγίων Θεοδώρων γιορτάζουν τα ελεύθερα κορίτσια: Ονειρεύονται αυτόν που θα παντρευτούν. Στην Μύκονο, οι γυναίκες… κουβέντιαζαν με τον σατανά.
Τα Διάσια: Στην ύπαιθρο υποδέχονταν την άνοιξη. Ο Ζευς, ο Διόνυσος και τα ιερά σύκα.
Χαράλαμπος, ο άγιος… της φοβέρας.

10.2.2002:
14 Φεβρουαρίου: Ποιοι γιορτάζουν πραγματικά την ημέρα αυτή. Ο Βαλεντίνος δεν είναι ο άγιος του έρωτα… Έρως: Στοιχείο της θεογονίας.
Η λατρεία τ’ αγίου Βλασίου: Περπάτησε πάνω στα κύματα.
Η λατρεία τ’ αγίου Αζαρία: Ο Αζαρίας διώχνει… τις ζάρες.

17.2.2002:
Η συγκλονιστική ιστορία της αγίας Φιλοθέης: Η πλούσια χήρα γέμισε την Αθήνα μοναστήρια. Χτυπήθηκε άγρια από Αγαρηνούς.
Ελαφηβόλια: Μια γιορτή για την θεά του κυνηγιού. Ένας διθύραμβος για τον Διόνυσο.

24.2.2002:
Ιστορίες και γνωμικά για τον πιο… άστατο μήνα του χρόνου: Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Την πρωτομηνιά τα παιδιά τον κάνουν βραχιόλι… Στην Προποντίδα, γαμπροί… για όλα τα γούστα.
Τα Γαλάξια, για την Ρέα και τον Απόλλωνα.

3.3.2002:
Ο εορτασμός της Αποκριάς ξυπνά μνήμες Οθωμανοκρατίας: Γενίτσαροι και μπούλες αναβιώνουν στην Νάουσα. Στο Μάνεσι Αχαΐας ντύνονται μπούλες και θυσιάζουν χοίρους.
Το έθιμο του Μάρτη στην Καρδίτσα.
Άγ. Γεράσιμος, ο βασιλιάς των λιονταριών.
Άγ. Σαράντα: Γυμνοί σε παγωμένη λίμνη.

10.3.2002:
Καίνε τον Τζάρο, για να μην πιάνουν… ψύλλους. Το ξανθιώτικο έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο στο τοπικό καρναβάλι.
Στις Σέρρες καίγονται τα πάθη και το μίσος.

17.3.2002:
Ο… διαφορετικός εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στον Τύρναβο: Βράζουν το «μπουρανί», ψάλλουν τα «εξ αμάξης».
Η κουλούρα είναι… αλμυρή.

24.3.2002: Πομπή στην Μουνιχία (Καστέλλα Πειραιώς) για χάρη της θεάς Αρτέμιδος. Οι Αθηναίοι πίστευαν ότι «φώτισε» την νίκη τους στην ναυμαχία της Σαλαμίνος.
Χορός για τους αμετανόητους Ιωνά και Βαραχήσιο στην Καππαδοκία.

31.3.2002:
Απρίλης, Γρίλης και Τιναχτοκοφίνης… Στην καρδιά της άνοιξης τελειώνουν τα τρόφιμα και… πέφτει γκρίνια.
Την Πρωταπριλιά «ψαρώνει» όλος ο κόσμος.

7.4.2002:
Ο άγιος Αντίπας τιμάται στις 11 Απριλίου, ως προστάτης των οδοντιάτρων: Θεράπευε πιστούς από… τον πονόδοντο.
Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης: Στο Ζάλογγο «κοιμώνται των αγίων τα λείψανα».

14.4.2002:
Θαργήλια: Με μια καθαρτική γιορτή τιμούσαν οι αρχαίοι τον Απόλλωνα και την Άρτεμη: Εύρισκαν ευκαιρία να… διώξουν τα καθάρματα.
Ο άγιος Τρύφωνας… αθέτησε την συμφωνία του.

21.4.2002:
Στον άγιο Μάρκο τάζουν για τους… ναρκωμένους. Πώς συνδέεται το όνομα του ευαγγελιστή με… την μαριχουάνα. Ο πιο πλούσιος ναός του κόσμου.

26.4.2002:
Από πότε και γιατί η εβδομάδα που οδηγεί στην Λαμπρή λέγεται «Μεγάλη»: Επταήμερο των μεγάλων και Αγίων Παθών. Την Μεγ. Πέμπτη στην Θράκη καίνε ομοίωμα του Ιούδα. Μεγ. Παρασκευή: Πένθιμες μελωδίες για τον νεκρό Ιησού.

4-5.5.2002:
Γιατί ο λαός μας ονόμασε Λαμπρή την γιορτή της χριστιανοσύνης: Το Πάσχα όλοι χάνουν… τ’ αυγά και τα πασχάλια. Το απόγευμα της Αγάπης: Εχθροί και φίλοι αλληλοασπάζονται.

12.5.2002:
Στον άγιο Αχίλλιο τάζουν οι πιστοί για καλή σπορά. Τι σχέση έχει ο πολιούχος της Λάρισας με τον ομηρικό Αχιλλέα. Γαϊδουρίσματα στην Λέσβο, χελιδονίσματα στην Ρόδο.

19.5.2002:
Με τα αναστενάρια τιμούν οι πιστοί τους αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη: Η πίστη τους… σβήνει τα αναμμένα κάρβουνα. Τραγούδια και ευχές…

26.5.2002:
Τα Αρρηφόρια, μια μυστική γιορτή για την εξασφάλιση της ευφορίας: Δρόσιζαν την διψασμένη γη για να έχουν καλή σοδειά.
Οδοιπορία στο Προκόπι Καππαδοκίας, για τον άγιο Ιωάννη τον Ρώσο.

2.6.2002:
Το… πρωτοχρονιάτικο «ρεβεγιόν» των αρχαίων. Στις 4 Ιουνίου υποδέχονταν τον νέο χρόνο με τιμές στον Δία και την Αθηνά.
Γιορτή Κερασιού σε Κύμη και Καρδάμυλα.

9.6.2002:
Γιατί η ημέρα του αγίου Βαρνάβα ανακηρύχθηκε ως Ημέρα της Κύπρου. Ο άγιος που έδωσε ζωή στην κυπριακή Εκκλησία. Η βάναυση εκδίωξη των μοναχών.
Ο άη Νούφρης και η… αινιγματική Ονουφρία.

16.6.2002:
Μια εκατόμβη για τον Δία και τον Απόλλωνα. Οι 100 πόλεις της Λακωνίας θυσίαζαν προς τιμήν τους ένα βόδι.
Ο άγιος Ζώσιμος… έζωσε στα όπλα τους Θράκες.

23.6.2002:
Οι φωτιές του άη Γιάννη και τα αρχαία Λαμπτήρια. Μύθοι και έθιμα σε όλη την Ελλάδα δίνουν ιδιαίτερο τόνο στην γιορτή. Καίνε… τον Μάη για καλή υγεία.
Η παραφυσική και ανεξήγητη 24η του μήνα.

30.6.2002:
Ο «Αλωνάρης» Ιούλιος «γυαλίζει» τα σταφύλια. Τον πιο ζεστό μήνα του χρόνου ανατέλλει ο Σείριος, το πιο λαμπρό αστέρι. Στην Πάρο κερνούν άφθονο ψάρι.
Η αγία Κυριακή θεραπεύτρα ανθρώπων και ζώων.

7.7.2002:
Στις 8 Ιουλίου τιμάται ο πρώτος μάρτυρας της Παλαιστίνης, άγιος Προκόπιος. Στον άγιο-εξορκιστή τάζουν για… προκοπή.
Ο Γ. Καραϊσκάκης και οι κτηνοτρόφοι.
Άγιοι Επίκτητος και Αστείων: Έδειξαν τον δρόμο της πίστης στον δήμιό τους.

14.7.2002:
Πώς ο Απόλλωνας πέρασε στην αθανασία τον ξακουστό για το κάλλος του νέο: Ένα λουλούδι φύτρωσε… από το αίμα του Υάκινθου. Ο… ζηλιάρης Ζέφυρος.
Η αγία Μαρίνα τιμωρεί όσους δεν την σέβονται.

28.7.2002:
Ο 8ος μήνας του χρόνου χρησιμοποιείται για μαντεψιές και προβλέψεις. Ο Αύγουστος ξυπνά τις… αμαρτωλές επιθυμίες μας. Η ζέστη ρίχνει την ερωτική διάθεση. Τα δαιμονικά σκίζουν ρούχα και μαλλιά στην Νάξο.

4.8.2002:
Σε όλην την Ελλάδα τιμούν τον άγιο που απαλλάσσει από τα δεινά. Η γιορτή του Σωτήρος και ο… Σωτήρας Δίας.
Τα αυγουστιάτικα πανηγύρια των Αργιθεατών.
Ο εορτασμός των Εφταπαίδων στην Θήρα… το 1892.

11.8.2002:
Τιμές για την Θεοτόκο με τα 2.000 επίθετα - 2.500 μονές σε όλη την Ελλάδα είναι αφιερωμένες στην Μεγαλόχαρη. Στην Παναγιά-μαμή προσεύχονται οι άτεκνες.

18.8.2002:
Ο εθναπόστολος Κοσμάς Αιτωλός τιμάται στις 24 Αυγούστου. Γέμισε την Βόρειο Ήπειρο με σχολεία ελληνικά.
Έκθεση εντύπου στο Λεοντίτο Αργιθέας.
Αντάμωμα βλάχων στην Αιτωλοακαρνανία.

25.8.2002:
Ο αποκεφαλισμός του άη Γιάννη προκάλεσε μεγάλα δεινά στην ανθρωπότητα: Το ανοσιούργημα μιας αιμοδιψούς γυναίκας.
Το αντάμωμα των ξερριζωμένων της Ανατ. Ρωμυλίας.
Γιορτή Αχάδιού και Πατάτας σε Πήλιο και Αρκαδία.

1.9.2002:
Η 1η Σεπτέμβρη σημαίνει την έναρξη του τρύγου και… του φθινοπώρου: Κάθε κατεργάρης… από σήμερα στον πάγκο του.
Ο άγιος Σώστης και το δράμα… του Δράμαλη.
Άγιος Μάμας, ο προστάτης των συνοριοφυλάκων.

8.9.2002:
Η Ήπειρος τιμά την Θεοτόκο: Μεγάλα πανηγύρια σε Κόνιτσα και Άρτα για τον εορτασμό των γενεσίων της.
Στην Νιγρίτα Σερρών βροντούν τα βραχιόλια της Γερακίνας.

15.9.2002:
Οι ηρωίδες της Νάουσας μαρτύρησαν στην Αγ. Σοφία Θεσσαλονίκης: Τις έκτισαν ζωντανές στον τοίχο του ναού!
Πανγηγύρι στην Πηγή του Διονύσου στον άγιο Λαγούδη.

22.9.2002:
Ο μήνας της Αφροδίτης: Πλήθος πόλεων και νησιών είναι αφιερωμένα στην… Κύπρια θεά του έρωτα.
Ο άγιος Φωκάς προστάτευε από τα δαγκώματα της ταραντούλας.

29.9.2002:
Οκτώβρης βροχάρης και «μικρό καλοκαιράκι». Ο 10ος μήνας του χρόνου αποκαλείται από τους Πόντιους Τρυγομηνάς.
Τα «Χαλκεία» προς τιμήν των τεχνιτών.
Η Αθήνα τιμά τον πολιούχο της άγιο Διονύσιο.

6.10.2002:
Τα κάστανα θέλουν κρασί. Με γιορτές σε Παγγαίο, Κρήτη και Κυνουρία συνοδεύεται η συγκομιδή τους. Η αρχαία Ελλάδα τιμούσε τον… παρορμητικό Δία.

13.10.2002:
Στον ευαγγελιστή Λουκά αποδίδονται οι πρώτες εικόνες της Παναγίας: Ζωγράφισε την Θεοτόκο; Η σχέση του Λουκά με τα κουκιά και την αρχαιότητα.

20.10.2002:
Γεράσιμος ο… εξορκιστής: Ο πολιούχος της Κεφαλονιάς θεωρείται προστάτης των δαιμονοπλήκτων.
Οι επικλήσεις των αρχαίων για ευόδωση της σποράς.

27.12.2002:
Μπαίνει ο χαμένος μήνας: Τον Νοέμβριο η μέρα χάνει σε διάρκεια, ενώ γίνεται και η συγκομιδή των ελαιών.
Πανηγύρι στην Εύβοια για τον θαυματουργό ασκητή όσιο Δαβίδ.

3.11.2002:
Η σύναξη των Ταξιαρχών: Στις 8 Νοεμβρίου η εκκλησία τιμά τα πνεύματα και… τις στρατιές των αγγέλων. Η… αποκωδικοποίηση Μιχαήλ, Γαβριήλ και Ραφαήλ.

10.11.2002:
Ο Μηνάς-Μίνωας είναι ο πολιούχος άγιος-προστάτης του Ηρακλείου Κρήτης: Καρφιά για το κρύο του Μηνά.
Αρχίζει η «ταρίχευση» λαχανικών και οπώρων.

17.11.2002:
Το «σκλάβωμα» της Μαρίας: Το τάξιμο κάποιου σε έναν θεό ή ιερό χώρο είναι αρχαιοελληνικό έθιμο.
Κρασοκατάνυξη… στα κατ’ αγρούς Διονύσια.

24.11.2002:
Γιατί η αγία Αικατερίνη ταυτίζεται με την Αλεξανδρινή φιλόσοφο Υπατία: Νέες, όμορφες, σοφές…
Ο πολιούχος των Πατρών, άγιος Αντρέας, αντρειεύει το κρύο.

1.12.2002:
Η αγία Βαρβάρα δίνει δύναμη στις γυναίκες, που ετοιμάζονται να γεννήσουν: «Βαρβαρώνει» τις έγκυες.
Ο «Αμαζόνος» Δεκέμβριος και η προστασία της ελιάς.

8.12.2002:
Στον άγιο Σπυρίδωνα τάζουν οι πιστοί για να απαλλαγούν από εξανθήματα: Εξαφανίζει τα… σπυριά.
Της αγίας Άννης, η μέρα παίρνει… ανάσα.

15.12.2002:
Ένα αμπέλι συνδέει τον πολιούχο Ζακύνθου, άγιο Διονύσιο, με τον θεό Διόνυσο: Τους ενώνει το… κρασί.
Ο άγιος Ελευθέριος δίνει… λευτεριά στις έγκυες.

22.12.2002:
Πότε γεννήθηκε ο Χριστός; Τα Χριστούγεννα «τοποθετήθηκαν» στις 24 Δεκεμβρίου για να εξαλειφθούν παλαιότερες γενέθλιες ημέρες θεών.
Την παραμονή οι «άγγελοι» τα καλά άδουν. Τα παιδιά μεταφέρουν από πόρτα σε πόρτα το μήνυμα της γέννησης του Χριστού και διώχνουν με το τραγούδι τους τα κακά πνεύματα.
Τι ήταν τελικά το άστρο που οδήγησε τους μάγους στην Βηθλεέμ;
Από την Ευρώπη έως το Θιβέτ: Πώς γιορτάζουν τις Άγιες Μέρες των Χριστουγέννων λαοί με εκ διαμέτρου αντίθετες παραδόσεις και πολιτισμούς.

29.12.2002:
Τα διαβατήρια έθιμα: Σπάζουν το ρόδι για καλή τύχη και άφθονη σοδειά.
Άτακτα πλάσματα αναστατώνουν τα νοικοκυριά… Από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα οι καλικάντζαροι βγαίνουν από τις σπηλιές τους και κάνουν άνω-κάτω την ζωή των ανθρώπων. Τα ονόματα των καλικάντζαρων.
Οι Πόντιοι τραγουδούν την επιστροφή στην ελεύθερη πατρίδα.
Στην Κυνουρία, την Πρωτοχρονιά ανταμώνουν οι Αγιοπετρίτες.

5.1.2003:
Τα Φώτα και οι φωτισμοί. Από τον 2ο αιώνα μέχρι σήμερα γιορτάζονται με ιδιαίτερη ευλάβεια και κατάνυξη. «Αγιάζουν τα νερά». Σε όλην την χώρα αναβιώνουν έθιμα, τραγουδούν κάλαντα.